Een kraan met drinkwater voor de deur voor 77 families in San Marcos Chamil.
Op 6 februari 2018 komen we, via een weg met de gebruikelijke kuilen en hobbels , samen met Ana en…
Gelukt !!
De test is geslaagd en uit alle 159 kranen in Jolomijixito stroomt een flinke straal drinkwater.
Half 8 vertrek om te gaan ontbijten in Rivera La Tinta, de plek waar we vaker ontbijten en lunchen. Het is er erg schoon, de bediening vriendelijk en het eten goed tegen zeer redelijke prijzen.
Eerst even langs de pharmacia want vanochtend even in het gras gelopen en de muggen vinden mij waarschijnlijk erg lekker. Direct mijn voeten en armen…jeuk !!
Dat gebeurt hier eigenlijk elk jaar. Het zijn een soort mitsies (kleine muggen) zoals we ze kennen uit Muggenbeet en Kalenberg.
Ik kreeg tabletjes tegen de allergische reacties; ze houden hier niet van halve maatregelen en in de supermarkt een creme gekocht om tegen de muggenaanvallen te beschermen.
Ik moet zeggen…het helpt.
Bij onze ontbijtplek was ook Cesar aangekomen om mee te ontbijten. Hij moest in La Tinta cement, ijzer en pvc pijpen laden bestemd voor de distributietank in Jolomijixito. Het leuke is dat we nu ook zien hoeveel werk eraan vast zit om een systeem te realiseren. De zakken cement wegen elk 100 libras, bijna 50 kilo!!!
Daar moet je in Nederland om komen…en dan te bedenken dat ze in Jolomijixito 4 uur (!!!) naar boven moesten lopen met bijna 50 kilo op hun nek om het spul boven te krijgen. Ongelooflijk!!!
Na ons ontbijt vertrekken we naar Jolomijixito; ik ging mee in de vrachtwagen met Cesar en Jan volgde met Ana en Roberto in de pick-up.
Boven aangekomen waren daar ook Samuel en Ricardo aan het werk. En opnieuw een ontvangstcomité, het halve dorp was uitgelopen.
Als eerste moest de vrachtwagen gelost worden en dat was prachtig om te zien. De mannen vormden een rij en zo kregen ze elk een zak cement op hun rug om deze naar de bodega (de opslag) te brengen. Het leken net die mieren die je hier af en toe in een rijtje ziet lopen ziet met blaadjes op hun rug. De vrachtwagen raakte snel leger en toen waren de vrouwen aan de beurt. Zij kregen elk een aantal stukken ijzer in hun hand en brachten deze ook naar de bodega. Oude vrouwen, jonge vrouwen..iedereen deed mee! En tamelijk gedisciplineerd.
Toen de mannen weer, om de lange pvc pijpen in bosjes naar beneden te vervoeren en tenslotte het zware betonijzer. Af en toe liepen ze elkaar in de weg maar in no time was 3,5 ton lading verplaatst naar de bodega .Prachtig om te zien en ‘live’mee te maken.
Hierna naar boven waar wij verwacht werden gezien de spandoeken die de kinderen droegen en het vele volk wat op de been was. Welkom Ayuda Maya en Adicay…groot op de muur. De tafels stonden klaar en een heuse band speelde.
Het officiële programma kon beginnen. Opening, gebed, de vlaggen en het Guatemalteekse én het Nederlandse volkslied. Woorden van dank gericht aan Adicay en ons. Ana deed ook een duit in het zakje en maaide al het gras voor mijn voeten weg. Maar toch wist ik nog wel wat te zeggen; onder andere dat ik het enorm bewonder hoe veel werk zij moeten verzetten. En dat we graag in juli terugkomen om het resultaat te bewonderen.
Aan Ana had ik de ballonnen van Wilde Ganzen gegeven en de zeepjes die we mee hadden genomen van Wieke en Pieter. Ik waagde mij er niet aan om dit zelf uit te gaan delen, gezien de ervaringen van een vorig keer toen ik bijna onder de voet werd gelopen door hordes kinderen!!
Ana had enkele kinderen, die met spandoeken hadden gestaan zeepjes gegeven. Dat was natuurlijk niet onopgemerkt gebleven bij de rest en in no-time waren daar wel honderd uitgestoken kinderhandjes. Geen beginnen aan !! Ze vechten hier nog voor een ballon of kleinigheidje als een zeepje. Samuel probeerde nog een soort van rij geregeld te krijgen. Maar dat lukte niet.
Vanaf het podium gooide Ana bijgestaan door Jan de zeepjes het kinderpubliek in. Er werd nog net niet om gevochten. We hebben hier straks wel 4 piñata’s nodig om al de kinderen van snoepjes te voorzien en om te voorkomen dat er kinderen onder de voet worden gelopen 😉
Uiteraard werden we uitgenodigd voor de lunch. Dit x in een ‘huisje’ verderop. Ze wonen er met 5 personen. Het jongste kindje, een meisje van 14 maanden hing heerlijk te slapen in een doek die bevestigd was aan een stuk gebogen betonijzer.
We werden uitgezwaaid door velen. Ik maakte nog gauw wat foto’s van de prachtige vuilnisbakken die hier nu dienst doen. Samuel heeft ook geregeld dat er iemand verantwoordelijk is voor het legen er van. En ze worden ook goed gebruikt. Super toch?!
We hobbelen terug naar ons hotel.
Woensdag vandaag en de zon doet al weer z’n best. Om 8 uur haalt Ana ons op, en als altijd is zij mooi op tijd.
Onderweg pikken we Roberto op die deze dagen bij ons blijft om te rijden en ook om te vertalen. Ana spreekt Pokom Chi en geen Qeq’Chi.
Het is opnieuw zoals gewoonlijk een gehobbel doordat de weg voor een deel niet is geasfalteerd. Maar dat vind ik eigenlijk wel leuk.
Om half 12 precies komen we aan op de afgesproken plek in La Tinta; een restaurant waar we wel vaker ontbijten.
Hier staan de vier mannen van Sebalam al klaar, bepakt en bezakt met wel 10 Mobisuns.
Er staan echter nog twee mannen een beetje achteraf bij het restaurant. Het zijn Marcos, fontanero en Alfredo Cuc, president van de cocode uit Salac2, waar we vorig jaar een systeem aanlegden. Alfredo draagt een ‘levende’ haan in zijn hand en de ander draagt twee enorme zakken waarvan later blijkt dat er ananassen en minstens 30 kilo bananen zitten.
Dit alles om ons te bedanken. We hebben echter een vergadering gepland met de 4 mannen uit Sebalam.
Dus bieden we Alfredo en Marcos wat te drinken aan tot we klaar zijn met de vergadering. De haan vindt intussen een plekje in de achterbak van de pick-up.
In het restaurant wordt een hoekje voor ons vrij gemaakt zodat we rustig kunnen praten. Super !
Don Juan Tzub, Herman Coc Caal, Santiago Rax en José Choc vertegenwoordigen Sebalam.
Ze vinden het erg jammer dat wij dit keer niet naar Sebalam komen want de mensen willen ons zo graag fêteren zo blij als zij nog steeds zijn met hun watersysteem. Wij zeggen dat we het erg op prijs stellen dat ze ons zo graag willen ontvangen maar ook dat onze tijd beperkt is en dat er nog meer dorpen zijn die we moeten bezoeken.
Doel van deze bijeenkomst is evaluatie van het Mobisun-experiment; een jaar geleden kregen, (voor een kwart van de prijs) 21 families in Se’Balam deze zonnepanelen waarop een lamp kan worden aangesloten plus de mogelijkheid om de mobiele telefoon op te laden.
Ook voor de Nederlandse importeur, die voor een groot deel sponsorde, is de uitkomst van deze evaluatie waardevolle informatie.
De Mobisun van Don Juan Tzub, de leider van het dorp die als eerste, als voorbeeld(functie) een Mobisun kreeg, doet het nog steeds goed. Hij is er dan ook zuinig op, heeft een iets zwaardere accu en een knippertje om de lamp aan en uit te zetten. Dat is wel een voordeel omdat ze dan niet elke keer de USB-kabel eruit hoeven te halen.
De Mobisuns panelen zien er allemaal behoorlijk gebruikt uit. Het blijkt dat men er nogal ruw mee omgesprongen is; de meesten althans.
Onwetendheid? Onverschilligheid? Probleem is dat de mensen de usb kabeltjes er met kracht of aan het kabeltje eruit trekken waardoor de kabel breekt. Ze gaan er dus niet voorzichtig mee om!
De meeste onderdelen, (lamp met usb kabel en losse kabeltjes) zijn in Guatemala nu ook te koop.
Dus eea is ter plekke gemakkelijk op te lossen. De zonnepanelen doen het goed.
Op onze vraag hoe ze terugkijken op de aanschaf van de Mobisuns is dat overwegend positief. Een aantal lampen doet het niet meer maar bijna al de Mobisuns worden nog gebruikt om de telefoon op te laden. Dit bespaart ze ca. 50 tot 60 Q. per maand. (ca. 6 euro) Soms verdienen ze een paar Quetzales extra doordat ze de telefoon van de dorpsgenoten opladen met hun Mobisuns en daarvoor laten betalen. Dus hun investering van 250 Q hebben zij er al ruimschoots uit !
We overwegen nog even om een deel van de kosten aan de mensen terug te betalen maar dit vindt Ana geen goed idee. Ze zijn er ruw mee omgesprongen, dus moeten ze zelf de consequenties daarvan aanvaarden.
Hiermee eindigde de officiële vergadering nadat ik een tiental videofilmpjes maakte voor de importeur in Nederland die met al deze informatie ook zijn voordeel kan doen.
De ervaringen met het Mobisun-experiment waren ons in Nederland al ter ore gekomen en hoewel dit experiment toch voor een deel geslaagd is, was binnen het bestuur van Ayuda Maya het besluit al genomen om hier niet mee verder te gaan.
Het is te omslachtig, levering van onderdelen logistiek lastig te regelen, Adicay wordt hierdoor extra belast, het is onze ‘core-business’ niet en bovendien zien we hier in Guatemala een razendsnelle ontwikkeling in het gebruik van zonne-energie.
Hier is de uitdrukking: ‘schoenmaker blijf bij je leest’ op zijn plaats en dus: houden we het op onze ‘specialiteit’ de aanleg van watersystemen.
Hierna kwamen de twee mannen Marcos en Alfredo er ook bij zitten en bestelden we onze lunch.
De mannen van Salac hadden via, via gehoord dat wij vandaag hier zouden zijn. Jl. maandag was er in het dorp een ceremonie omdat het systeem 1 jaar in werking was. Men is zo blij en dankbaar; dit herhaalden zij tig keer. Het plan is om elk jaar de aanleg van het watersysteem te herdenken. Zo belangrijk vinden zij het. De kinderen zijn niet meer ziek. Als dank hadden zij daarom het fruit en de haan meegenomen.
Tja, die haan…. Ana ving het mooi op door te zeggen dat we enorm blij waren met hun cadeaus maar dat we de komende dagen enkele dorpen moesten bezoeken en het de haan niet wilden aandoen om al die tijd met ons mee te reizen. Dus de vraag of ze de haan mee terug wilden nemen en dat we de haan op de terugweg a.s. zaterdag om 9 uur komen ophalen. De haan weigeren zou echt niet kunnen, volgens Ana.
Inmiddels hadden we de haan die met zijn eigenaar Alfredo een lift van ons terug kreeg naar zijn dorp, een naam gegeven. Jimmy Morales, de naam van de president; die draaien ze met genoegen de nek om…. 😉.
De lunch smaakte heerlijk, terwijl Jimmy vergeefs probeerde uit de pick-up te ontsnappen. Iedereen nam kip, behalve Jan, die had spare ribs EN een GALLO, wat vanuit het Spaans vertaald : Haan betekent.
Nadat we nogmaals vele malen werden bedankt door Marcos en Alfredo en de mannen onderling informatie uitwisselden over het onderhoud van de systemen en hoe e.e.a. geadministreerd wordt, namen we afscheid.
Weer veel geleerd…
6-2-2018 San Marcos Chamil, ons volgende project?
Vannacht heeft het geregend en ook ’s ochtends vroeg is er de bekende motregen van Coban. Maar al gauw gaat de zon schijnen.
Al voor half 9 komt Ana voorrijden vergezeld door Donald, haar neef. Een uur rijden vanaf Coban ligt San Marcos Chamil, het dorp waar Samuel, een van haar medewerkers is geboren en waar al jaren lang een watersysteem nodig is.
Het eerste stuk van de route was geasfalteerd, prachtige uitzichten op de bergen rondom en we klimmen aardig tot wel 1700 meter (volgens mijn hoogtemeter).
Na een aantal kilometers werd het weer het vertrouwde stenen en grindpad vol met kuilen en hobbels.
Uiteindelijk komen we aan bij het dorp want …en dat went nooit…we worden weer ontvangen als vorsten. Langs de weg staan vele mannen, vrouwen en kinderen met trommel en wierook ons op te wachten. Kinderen droegen demonstratieborden met daarop teksten als Agua es vida (water is leven) en Wij willen water want water is leven en nog enkele meer.
Voor zover mogelijk volgen we de processie in de auto tot we niet verder kunnen want de activiteiten zijn in de school. Een steil pad omhoog wat nu nog redelijk begaanbaar was doordat ze in de kleigrond een soort van tredes hadden gemaakt. Dat moet in de regentijd een grote glibberpartij zijn. Jan keek met enige scepsis naar het gebouw waar we heen moesten maar met enkele adempauzes lukte het om boven te komen.
De schoolvloer was bezaaid met dennentakken, op een podium stonden bloemen en kaarsen op een tafel en die was natuurlijk voor ons bedoeld. Er waren binnen zeker 200 mensen en ook buiten nog velen.
Het vervelende hier is dat al sinds 2008 een officieel verzoek is ingediend bij de overheid; ze zijn ook komen kijken, deden allerlei beloftes maar zoals altijd het verhaal gaat….er werd helemaal niets gedaan. Daarna hbben ze bij Adicay aangeklopt.
Het lijkt erop en volgens eigen zeggen zijn ze goed georganiseerd. Er wonen hier 77 families.
Adicay heeft met geld vanuit Spanje de topografische studie al gedaan. 1 kilometer verder ligt de bron.
Enkele mensen doen het woord waaronder Senora Adela Tut, 45 jaar en moeder van 9 (!) kinderen.
Ze zegt dat een watersysteem nodig is omdat haar kinderen nu niet naar school kunnen. Ze moet ze ’s ochtends meenemen naar de rivier om te wassen en ook om de was te doen. De kinderen moeten ook meehelpen om water te halen. Het water uit de rivier is vervuld ( door dieren?) en ook als het geregend heeft dan is het water vervuild.
Ene meneer José Xol (55 jaar) doet later het woord. Dit dorp bestaat 92 jaar en het enige project wat de overheid heeft gerealiseerd is het schooltje verder niks. Verderop hebben ze wel een watersysteem gekregen maar zij niet !! Zelf hebben ze geen geld. Maar willen ze graag hun handen uit de mouwen steken.
Op mijn vraag of ze allemaal willen helpen gaan de handen omhoog. Ja, dat willen ze.
Wij beloven niets en dat zeggen we meerdere malen. Waarvan akte. Er zijn drie mensen die de notulen maken. Later wordt ons gevraagd die te ondertekenen en Ana en ik kijken toch nog even of ze het goed hebben opgeschreven.
Momenteel moeten de vrouwen 1 uur lopen, om de was te doen. (Stel je voor, de natte was voor 9 kinderen op je hoofd!) om water te halen en om de kinderen te wassen.
Ana doet nog een duit in het zakje door te vertellen dat de overheid verantwoordelijk is maar dat de President liever een bril koopt van 39.000 Quetzales !!! (4300 Euro !!) het stond pas in de kranten.
De directeur van de school: Oliverto Cuc doet ook nog een oproep. In de school is ook geen water !
Enfin, het is hetzelfde verhaal als altijd.
We beloven niets, nogmaals, maar gaan kijken welke van de dorpen het meest urgent is qua water.
Op mijn vraag hoe het is gesteld met de gezondheid van de kinderen zegt men dat ze last hebben van keelpijn, problemen met hun huid en diarree.
Ik zeg dat de kinderen er zo prachtig en schoon uit zien, maar het antwoord daarop is dat dit speciaal vandaag en voor ons is.
Om infecties te voorkomen doen ze chloor in het water.
Hierna krijgen we, gezeten op het podium, zoals altijd een lunch aangeboden , terwijl honderden ogen toekijken. We komen van de enorme stapel tortilla’s af door ze uit te delen aan de kinderen die vlak bij ons zitten.
Een oudere vrouw geeft Jan handgemaakt touw en ik kreeg een netje wat ze ervan had gemaakt. Twee timmermannen geven ons twee minibankjes, heel schattig. En ook de marimba werd bespeeld.
We nemen afscheid, de weg naar beneden was een stuk gemakkelijker. De zon scheen nog steeds en de temperatuur was aangenaam.
Hopelijk voor San Marcos Chamil hebben we snel een positief bericht voor hen.
